Identyfikacja zakażeń wirusowych u matek pszczoły miodnej (Apis mellifera L.) w Polsce

Abstract

Pszczoły miodne jako organizmy eusocjalne żyją w rodzinach, które stanowią dogodne środowisko do rozprzestrzeniania się wielu patogenów, w tym entomopatogennych wirusów. Dotychczas u pszczół wykryto ponad siedemdziesiąt gatunków wirusów, wśród których największym zagrożeniem są wirusy: zdeformowanych skrzydeł (DWV), ostrego paraliżu pszczół (ABPV), chronicznego paraliżu pszczół (CBPV), choroby woreczkowej czerwiu (SBV), choroby czarnych mateczników (BQCV), a także izraelski wirus ostrego paraliżu pszczół (IAPV). Szczególną rolę w szerzeniu się infekcji wirusowych w rodzinie pszczelej odgrywają matki pszczele ze względu na możliwość transowarialnego przenoszenia zakażeń na kolejne pokolenia owadów. Infekcje wirusowe u pszczół mają na ogół przebieg bezobjawowy, dlatego ich rozpoznanie możliwe jest jedynie przy wykorzystaniu czułych i specyficznych metod diagnostycznych. Celem pracy było opracowanie i walidacja testów multiplex RT-PCR (mRT-PCR) zawierających kontrolę wewnętrzną amplifikacji (IAC) do wykrywania: CBPV, dicistrowirusów (ABPV, IAPV, BQCV) i iflawirusów (DWV, SBV) pszczół oraz ocena występowania zakażeń wirusowych w populacji matek pszczelich pochodzących z polskich pasiek produkcyjnych przy użyciu opracowanych testów molekularnych. Ponadto podjęto próbę oceny wpływu wybranych czynników abiotycznych, do których należą wiek matek pszczelich, liczebność pasiek i ich geograficzne rozmieszczenie, a także czynników biotycznych, jak obecność roztocza V. destructor i mikrosporydiów Nosema spp. w rodzinie pszczelej na występowanie zakażeń wirusowych u matek. Do opracowania i walidacji testów Ifla-CBPV i Dicistro mRT-PCR wykorzystano homogenaty pszczół zarówno zdrowych jak i zakażonych wirusami, wirusowe RNA oraz DNA chorobotwórczych dla pszczół bakterii z rodzaju: Paenibacillus, Melissococcus, Enterococcus i Pseudomonas. Badania epidemiologiczne przeprowadzono na 239 martwych matkach pszczelich pobranych w latach 2017-2022 w 136 pasiekach produkcyjnych zlokalizowanych na terenie całej Polski, w których obserwowano zwiększoną śmiertelność pszczół, trudności z przyjmowaniem przez rodziny pszczele nowych matek lub ich słabe czerwienie.