XLIX Szkolenie-Konferencja Hodowców Ryb Łososiowatych

Abstract

Wydaje się, że bez stosowania substancji farmakologicznie czynnych, którymi niemal rutynowo traktuje się zwierzęta w celach leczniczych, utrzymanie i intensywne metody hodowli ryb jest niemożliwe. Nadmierne zagęszczenie ryb i związany z tym stres mogą zmniejszyć odporność immunologiczną ryb nawet w najlepszych warunkach zarządzania. Stosowanie weterynaryjnych produktów leczniczych lub substancji zakazanych czy niedozwolonych, takich jak zieleń malachitowa i fiolet krystaliczny daje zazwyczaj efekt terapeutyczny, jednak takie działanie może powodować występowanie pozostałości substancji farmakologicznie czynnych w jadalnych tkankach i produktach ryb hodowlanych. Pozostałości te mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumenta, powodując różne skutki uboczne, od zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu narządów wewnętrznych po działania genotoksyczne czy rakotwórcze. W 2021 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) zakwalifikowała fiolet krystaliczny i zieleń leukomalachitową do grupy 2B - substancji przypuszczalnie rakotwórczych dla ludzi, a zieleń malachitową i fiolet leukokrystaliczny do grupy 3 - substancji nie podlegających klasyfikacji ze względu na działanie rakotwórcze dla ludzi. Za bezpieczeństwo żywności pochodzenia zwierzęcego odpowiada producent, podczas gdy jednym ze sposobów zabezpieczania ludzi przez niekorzystnym wpływem pozostałości jest systematyczna urzędowa kontrola ich obecności w żywności. W Polsce urzędowa kontrola pozostałości do 2022 r. funkcjonowała jako „Krajowy program badań kontrolnych substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych u zwierząt, w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz w wodzie przeznaczonej do pojenia zwierząt i paszach”, a obecnie realizowana jest w ramach trzech ”Krajowych planów kontroli pozostałości zakazanych lub niedopuszczonych substancji farmakologicznie czynnych oraz weterynaryjnych produktów leczniczych u zwierząt i w żywności pochodzenia zwierzęcego (opartego na analizie ryzyka dla produkcji krajowej i dla przywozu z państw trzecich oraz opartego na randomizowanym nadzorze dla produkcji krajowej)”, za których realizację odpowiedzialne jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Inspekcja Weterynaryjna. Rolę koordynatora, jako Krajowe Laboratorium Referencyjne, pełni Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy (PIWet-PIB) w Puławach, który współpracuje z regionalnymi laboratoriami Zakładów Higieny Weterynaryjnej (ZHW). W poszczególnych województwach badania kontrolne pozostałości koordynują i nadzorują powołani przez lekarzy wojewódzkich ich pełnomocnicy na poziomie województw i powiatów. Podobny zespół specjalistów utworzony przez Głównego Lekarza Weterynarii działa na szczeblu Głównego Inspektoratu Weterynarii. Założenia oraz plan badań kontrolnych pozostałości corocznie opracowywane są w Zakładzie Farmakologii i Toksykologii PIWet-PIB, akceptowane przez Głównego Lekarza Weterynarii, a następnie oceniane i zatwierdzane przez Komisję Europejską.